Od poczęcia do karmienia – suplementy i witaminy w ciąży oraz w okresie karmienia piersią.
Planowanie dziecka, ciąża, karmienie piersią – wyjątkowy czas wymagający odpowiedniej suplementacji
Odżywianie w ciąży a rozwój dziecka
Związek między odżywianiem kobiety w ciąży a rozwojem płodu został zauważony już w latach 30. XX wieku.
Dalsze badania wykazały, że dieta kobiety w ciąży to jeden z czynników, które warunkują tworzenie się odpowiedniego środowiska w brzuchu przyszłej matki.
Środowisko to ma z kolei ogromny wpływ na rozwój dziecka. Niekorzystne warunki panujące w brzuchu mamy mogą wpływać negatywnie na organizm rozwijającego się dziecka i w późniejszym czasie prowadzić do rozwoju u niego różnego rodzaju schorzeń, m.in. chorób serca, cukrzycy czy nawet chorób psychicznych [13].
To, jak odżywia się kobieta w ciąży ma więc ogromne znaczenie dla rozwoju jej dziecka.
Już w czasie planowania ciąży przyszła mama powinna skupić się przede wszystkim na prawidłowym zbilansowaniu swojej diety.
Specjaliści zauważają jednak, iż zmiany zachodzące w ciele przyszłej mamy powodują ograniczenie przyswajalności niektórych witamin i mikroelementów. Jednocześnie rozwijający się płód powoduje zwiększenie zapotrzebowania na część z nich [5].
Z tego względu właściwą dietę warto wspomóc dodatkową suplementacją już w okresie starania się o dziecko i utrzymać to połączenie do zakończenia karmienia piersią.
Co suplementować w okresie planowania dziecka, ciąży oraz laktacji?
Najistotniejszymi składnikami dla rozwijającego się dziecka i przyszłej mamy są:
W okresie ciąży i laktacji znacząco wzrasta zapotrzebowanie również na inne witaminy i mikroelementy.
Organizm kobiety w ciąży musi zaspokoić zarówno jej potrzeby żywieniowe, jak i rozwijającego się dziecka.
KWAS FOLIOWYJednym z najważniejszych związków dla rozwijającego się dziecka jest kwas foliowy.
Jego niedobórmoże przyczyniać się między innymi do rozwoju wad układu nerwowego dziecka.
Eksperci zwracają również uwagę na wpływ kwasu foliowego na prawidłową masę urodzeniową dziecka oraz prawidłowy czas trwania ciąży [1, 4, 5, 10, 11].
Kwas foliowy jest również niezbędny dla zdrowia przyszłej mamy. Wpływa na właściwe funkcjonowanie układu odpornościowego, wspomaga metabolizm homocysteiny oraz prawidłową produkcję krwi.
Suplementacja kwasu foliowego jest istotna także dla matek karmiących. Badania pokazują, że odpowiedni poziom kwasu foliowego w mleku mamy jest utrzymywany kosztem rezerw jej organizmu. Niestety po 4 miesiącach niedostarczania go z zewnątrz jego zasoby w organizmie wyczerpują się [5, 8].
ZALECANE SPOŻYCIE KWASU FOLIOWEGO
Odpowiednią dawkę kwasu foliowego indywidualnie dobiera lekarz ginekolog.Zalecane dawki uzależnione są bowiem od ryzyka wystąpienia wad płodu [19].
| Kobiety z grupy niskiego ryzyka (bez obciążeń wadami płodu w wywiadzie) | 400 μg / doba (od 12 tyg. przed planowaną ciążą do karmienia piersią włącznie) |
| Kobiety z grupy średniego ryzyka (m.in. przyjmowanie niektórych leków, problemy z wydolnością nerek oraz układu pokarmowego, występowanie wad płodu w wywiadzie lub najbliższej rodzinie, otyłość, palenie papierosów i picie alkoholu, obniżona aktywność MTHFR) | 800 μg / doba, w tym aktywne foliany + wit. B12 (od 12 tyg. przed planowaną ciążą do karmienia piersią włącznie) |
| Kobiety z grupy wysokiego ryzyka (występowanie wad cewy nerwowej u matki, ojca lub ich potomstwa) | 5 mg/doba, w tym aktywne foliany + wit. B12 (od 12 tyg. przed planowaną ciążą oraz I w trymestrze ciąży), 800 μg /doba (II i III trymestr ciąży oraz laktacja) |
AKTYWNA FORMA KWASU FOLIOWEGO
Warto wiedzieć, że kwas foliowy, aby mógł być prawidłowo wykorzystywany przez organizm, musi zostać przekształcony w jego biologicznie aktywną postać 5-MTHF. Końcowy etap tego złożonego procesu jest związany z udziałem enzymu reduktazy (MTHFR) [9]. Dane pokazują, iż problem obniżonej aktywności tego enzymu dotyczy nawet 40% populacji europejskiej [2, 3, 5]. W rezultacie organizm nie przekształca kwasu foliowego prawidłowo, w związku z czym jego suplementacja może nie być wystarczająca. W takim przypadku należy rozważyć suplementację biologicznie aktywną formą kwasu foliowego. Aktywna forma nie musi ulegać wspomnianym wcześniej przekształceniom, w związku z czym może zostać od razu wykorzystana przez organizm.
ŻELAZO
Żelazo wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego oraz produkcję krwi. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek wzrasta w czasie ciąży, gdyż należy zapewnić jego odpowiednie ilości nie tylko organizmowi matki, ale także jej dziecku, łożysku oraz zwiększającej się masie hemoglobiny.
W okresie laktacji zwiększone zapotrzebowanie na żelazo wynika ze strat tego składnika wraz z wydzielanym mlekiem [6].
Niedobory żelaza mogą przyczyniać się do przedwczesnego porodu. Z kolei niedobory żelaza u matek karmiących mogą wpływać negatywnie na rozwój psychomotoryczny dziecka [5].
ŹRÓDŁA I ZALECANE SPOŻYCIE ŻELAZA
Żelazo z pokarmów zwierzęcych jest lepiej przyswajalne niż z produktów roślinnych. Jego wchłanianie z pożywienia szacuje się na ok. 10-15%, a w przypadku jego niedoborów wzrasta około 2-, 3-krotnie.
Naturalnymi źródłami żelaza są m.in. podroby (gł. wątroba i nerki), czerwone mięso, jaja. Przyswajalność żelaza zmniejsza obecność niektórych białek, polifenoli i fitynianów, a zwiększa obecność witaminy C [12].
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca suplementację żelaza u kobiet, u których występuje ryzyko wystąpienia niedoborów tego składnika. W czasie planowania ciąży rekomendowana dawka to minimum 18 mg, w okresie ciąży 26-27 mg, a w czasie karmienia piersią – 20 mg [5].
U kobiet ze stwierdzonymi znacznymi niedoborami żelaza zaleca się wyższe dawki, ustalane indywidualnie z lekarzem ginekologiem [5].
WITAMINA D3
Odpowiedni poziom witaminy D3 jest niezbędny do prawidłowego rozwoju układu szkieletowego rozwijającego się dziecka. Witamina ta jest także istotna dla zdrowia przyszłej matki oraz mamy karmiącej. Ma wpływ na właściwy stan jej układu odpornościowego, a także mięśni i kości.
Należy pamiętać, iż rozwijające się dziecko jest uzależnione od przezłożyskowego transportu witaminy D3, w związku z czym jej niedobór w organizmie matki prowadzi również do niedoboru u płodu [6].
ŹRÓDŁA I ZALECANE SPOŻYCIE WIT. D3
Synteza przezskórna, zachodząca podczas wystawiania ciała na działanie promieni słonecznych, pokrywa około 80% dziennego zapotrzebowania na witaminę D3. Od kwietnia do września, pomiędzy godziną 10 a 15 rekomenduje się co najmniej 15 minutową ekspozycję na słońce bez zastosowania filtru ochronnego. Niestety, ze względu na geograficzne położenie Polski odpowiednia ekspozycja jest w zasadzie niemożliwa w okresie jesienno-zimowym.
Syntezę przezskórną ograniczają również m.in. zanieczyszczenie środowiska oraz otyłość [5, 9].
Pozostałe 20% zapotrzebowania na wit. D3 zapewnia właściwa dieta (np. jaja, ryby) [13].
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca, by kobiety planujące ciążę, będące w ciąży oraz karmiące piersią przyjmowały wit. D3 w dawce 2 000 IU / dobę [5].
DHA / EPA
Suplementacja kwasów omega-3 w okresie ciąży i karmienia piersią jest niezwykle istotna zarówno dla rozwijającego się dziecka oraz zdrowia mamy.
DHA stanowi 96% wszystkich tłuszczów omega-3 znajdujących się w mózgu oraz 93% tłuszczów omega-3 występujących w siatkówce oka [6]. W związku z tym DHA jest niezbędny do prawidłowego rozwoju widzenia oraz mózgu. EPA z kolei odpowiada za stabilizację obecności DHA w komórkach nerwowych oraz przyczynia się do prawidłowej pracy serca [6].
ŹRÓDŁA I ZALECANE SPOŻYCIE KWASÓW OMEGA-3
Polskie Towarzystwo Pediatryczne iTowarzystwo Badań nad Miażdzycą zalecają przyszłym mamom łączne spożycie wcodziennej diecie kwasów DHA iEPA na poziomie od 1 do 1,5 g [14].
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje przyjmowanie co najmniej 600 mg DHA dziennie wprzypadku niskiego spożycia ryb przez kobietę w ciąży. Jednocześnie zaleca dalszą suplementację DHA w czasie laktacji, aby zapewnić jego optymalną zawartość w mleku matki. Zaleca również, by źródłem DHA były małe ryby lub algi z rodzaju Schizochytrium [5].
JOD
W czasie ciąży zapotrzebowanie na ten pierwiastek znacząco wzrasta ze względu na jego utratę przez nerki oraz ze względu na potrzeby rozwijającego się dziecka [5]. Niedobór jodu u przyszłych mam może przyczyniać się do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego rozwijającego się dziecka oraz zwiększać ryzyko wystąpienia u niego niedorozwoju mózgowego [5].
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje kobietom przyjmowanie 200 μg jodu na dobę od momentu planowania ciąży do karmienia piersią włącznie [5]. Ważne, aby nie przekraczać zalecanej dziennej dawki. Nadmiar jodu może bowiem negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka.
Cena
26,99 zł
Ostatnia sztuka
Cena
49,45 zł
Cena
44,29 zł
POZOSTAŁE WITAMINY I MINERAŁY
W czasie ciąży i laktacji rośnie zapotrzebowanie również na inne mikroelementy i witaminy, takie jak witamina A (w czasie karmienia piersią o 85%), C (w czasie karmienia do 60%), E, witaminy z grupy B oraz cynk (w ciąży o ok. 37%, w czasie karmienia o 50%), magnez, selen czy biotynę [5, 6, 18].
Wymienione składniki wpływają między innymi na prawidłowy stan skóry i włosów, produkcję krwi, funkcjonowanie układu odpornościowego oraz metabolizm homocysteiny. Niedobory witamin i składników mineralnych mogą powodować zwiększone uczucie znużenia i zmęczenia u kobiety w ciąży i mamy karmiącej.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że zmiany zachodzące w organizmie kobiety w ciąży ograniczają przyswajanie niektórych składników diety [5]. Poziom witamin i mikroelementów uzależniony jest także między innymi od ewentualnych zaburzeń wchłaniania w organizmie kobiety oraz występowania nudności wraz z wymiotami.
W tej sytuacji można wspomóc zbilansowaną dietę poprzez właściwą suplementację dostosowaną do indywidulanych potrzeb kobiety.
Trzeba zaznaczyć, że kobieta w ciąży i mama karmiąca nie mogą przyjmować zbyt wielu preparatów w tym samym czasie, ponieważ nadmiar witamin i składników mineralnych może mieć równie negatywny skutek dla zdrowia, jak i ich niedobór.
Źródła:
1. Kapka-Skrzypczak L., Niedzwiecka J., Skrzypczak M., Diatczyk J., Wojtyła A., Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadnosc suplementacji, Med Og Nauk Zdr. 2012; 18(1): 65-69
2. Gawecki J. red., Witaminy, Wydawnictwo AR w Poznaniu, 2002
3. Gawecki J., Hryniewiecki L. red., Zywienie człowieka. Podstawy nauki o zywieniu, PWN, 2008
4. Swiatkowska D., Poradnik zywienia kobiet w ciazy, Instytut Matki i Dziecka, 2013
5. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujacych ciaze, ciezarnych i karmiacych, Ginekol Pol. 5/2014, 85, 395-399
6. Jarosz M., Normy zywienia dla populacji Polski 2017, Instytut Zywnosci i Zywienia
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6685760
9. Morga J., Ekspert: Ponad 90 proc. Polaków ma niedobory witaminy D, Nauka w Polsce, 2014
10. Kapka-Skrzypczak L., Niedzwiecka J., Skrzypczak M., Diatczyk J., Wojtyła A., Dieta ciezarnej a ryzyko wad wrodzonych dziecka, Med Og Nauk Zdr. 2011, 17(4), 218-223
11. Kapka-Skrzypczak L., Niedzwiecka J., Skrzypczak M., Diatczyk J., Wojtyła A., Kwas foliowy – skutki niedoboru i zasadnosc suplementacji, Med Og Nauk Zdr. 2012, 18(1), 65-69
12. Makowska-Donajska M., Hirnle L., Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciazy, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 4, 166-172
13. Seremak-Mrozikiewicz A., Barlik M., Drews K., Programowanie wewnatrzmaciczne jako przyczyna chorób przewlekłych wieku dor¬osłego, Ginekol Pol. 2014; 85: 43-48
14. Wendołowicz A., Stefanska E., Ostrowska L., Zywienie kobiet w okresie ciazy, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2014; 20(3): 341-345
18. Wawrzyniak A., Hamułka J., Gorzel K., Ocena spozycia witamin i składników mineralnych z suplementami diety wsród kobiet karmiacych, Roczn. PZH 2009, 60, nr 4, 353-356
19. Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu.Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologówi Położników, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017tom 2, nr 5, strony 210–214.
